(Дар ҳошияи Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон)
Рақамикунонӣ дар хизматрасониҳои нақлиётӣ ба маънои истифодаи технологияҳои рақамӣ ва инноватсионӣ барои беҳтар кардани самаранокӣ, дастрасӣ, бехатарӣ ва идоракунии системаи нақлиёт мебошад. Ин раванд бахшҳои гуногуни нақлиётро фаро мегирад ва барои шаҳрҳо, ширкатҳои нақлиётӣ ва мусофирон манфиат меорад.
Ҷанбаҳои асосии рақамикунонӣ дар нақлиёт:
- Технологияҳои рақамӣ дар идоракунӣ:
Истифодаи системаҳои GPS барои пайгирии нақлиёт.
Системаҳои автоматикунонидашуда барои идоракунии ҳаракат.
Платформаҳои онлайнӣ барои идоракунии нақлиёт ва боркашонӣ.
- Пардохтҳои рақамӣ:
Ташкили пардохтҳои электронӣ барои хизматрасониҳои нақлиётӣ (QR-кодҳо, пардохт тавассути кортҳо ё мобил).
Барномаҳои мобилӣ барои харидани чиптаҳо.
- Системаҳои интеллектуалии нақлиётӣ (ITS):
Истифодаи маълумоти воқеӣ (real-time data) барои танзими ҳаракат ва пешгирии баста шудани роҳҳо.
Системаҳои огоҳкунии худкор дар бораи вазъияти роҳҳо.
- Барномаҳои мобилӣ ва платформаҳои рақамӣ:
Хизматрасониҳо ба монанди Uber, Yandex, Google ва дигар барномаҳои таксӣ.
Барномаҳо барои нақлиёти ҷамъиятӣ, ки вақти омадани автобусҳо, поездҳо ва дигар воситаҳоро нишон медиҳанд.
- Таҳлил ва омори нақлиёт:
Истифодаи маълумот барои беҳтар кардани самаранокии нақлиёт.
Пайгирии бор ва мусофирон.
- Нақлиёти барқӣ ва технологияҳои сабз:
Мубориза бо ифлосшавии муҳити зист тавассути истифодаи воситаҳои нақлиёти экологӣ.
Идоракунии стансияҳои барқдиҳӣ тавассути платформаҳои рақамӣ.
Манфиатҳои рақамикунонӣ:
Сарфаи вақт: Хизматрасониҳои онлайнӣ ва пардохтҳои рақамӣ вақти корбаронро сарфа мекунанд.
Бехатарӣ: Пайгирии нақлиёт ва идоракунии интеллектуалӣ бехатариро баланд мебардорад.
Дастрасӣ: Хизматрасонӣ барои тамоми қишрҳои ҷомеа дастрастар мегардад.
Самаранокӣ: Кам кардани хароҷоти идоракунӣ ва истифодаи захираҳо.
Рақамикунонӣ дар нақлиёт на танҳо хизматрасонии нақлиётро беҳтар мекунад, балки ба рушди устувори шаҳрҳо ва беҳбудии муҳити зист мусоидат менамояд.
Рақамикунонӣ ба раванди табдил додани маълумот, равандҳо ва равишҳои анъанавӣ ба шакли рақамӣ ишора мекунад. Ин раванд истифодаи технологияҳои рақамиро барои такмил додани самаранокӣ, дақиқӣ ва дастрасии маълумот дар соҳаҳои гуногун дарбар мегирад.
Бо эълон гардидани солҳои 2025-2030 солҳои рушди иқтисоди рақамӣ ва инноватсия, ки дар Паёми имсола санаи 28.12.2024 аз тарафи Асосгузори сулҳу Ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат Президенти кишвар Эмомалӣ Раҳмон садо дод, мехоҳем тавассути ин мақола дар бораи мафҳуми асосии рақамикунонӣ маълумот диҳем.
Самтҳои асосии рақамикунонӣ:
- Рақамикунонии маълумотҳо ин табдили маълумотҳои коғазӣ, ҳуҷҷатҳо, аксҳо ё дигар шаклҳои анъанавӣ ба форматҳои рақамӣ мебошад. Масалан:
Нусхаи рақамии ҳуҷҷатҳои архивӣ.
Табдили китобҳо ба китобҳои электронӣ.
- Рақамикунонии равандҳо.
Дар ин маврид, равандҳои дастӣ ё анъанавӣ ба шакли автоматӣ ва рақамӣ гузаронида мешаванд. Масалан:
Истифодаи системаҳои автоматикунонидашуда дар идоракунии ширкатҳо.
Системаҳои электронии пардохт.
- Рақамикунонии хизматрасониҳо ин раванд табдили хизматрасониҳои анъанавӣ ба хизматрасониҳои электронӣ мебошад. Масалан:
Бонкдорӣ тавассути интернет (интернет-банкинг).
Ҳукуматдории электронӣ (e-government).
Афзалиятҳои рақамикунонӣ:
Самаранокӣ: Суръатбахшии равандҳо ва кам кардани хатогиҳо.
Дастрасӣ: Дастрасии осон ба маълумот аз ҳар макон ва дар вақти дилхоҳ.
Ҳифзи захираҳо: Кам кардани истифодаи коғаз ва захираҳои дигар.
Интегратсия: Муоширати самаранок байни системаҳои мухталиф.
Рақамикунонӣ имрӯз яке аз омилҳои муҳими рушди иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ ба ҳисоб меравад
Дар доираи ин маълумотҳо, ҳар як омӯзгорро мебояд, ки кор бо технологияҳои муосирро ҳамаҷониба омӯхта, мутахассисонеро омода созанд, ки дар бозори меҳнат рақобатпазир бошанд.
Раджабов Абдусалим – муаллими калони кафедраи нақлиёт ва технологияи коллеҷи техникии ДТТ ба номи академик М.Осимӣ
