Сулҳи тоҷикон ба ҷомеаи башар собит намуд, ки ҳалли низоъҳои дохилӣ ва минтақавӣ, сарфи назар аз ҳамаи мушкилот, ҳамеша имконпазир аст. Танҳо ақли солим, азму иродаи ҷонибҳои мухолиф, ҳадафи волои ҳимояи манфиатҳои миллӣ ва бартарии манфиатҳои умумидавлатӣ нисбат ба манфиатҳои гуруҳб заруранд.
Ҳанӯз дар муроҷиатномаи худ 16-уми ноябри соли 1992, ки яке аз нахустин ҳуҷҷатҳои қабулнамудаи иҷлосия маҳсуб мешавад, бо дарназардошти вазъи воқеии онрӯзаи Тоҷикистон Асосгузори Сулҳу Ваҳдати миллӣ –Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таъкид дошта буданд, ки халқи мо имрӯз душвортарин ва фоҷианоктарин давраҳои таърихии хешро аз сар мегузаронанд. Масъалаи будан ё набудани ҷумҳурии соҳибистиқлоли мо зери хатар монда, даҳҳо ҳазор одами бегуноҳ шаҳиду маҷрӯҳ шуд. Фоҷиа падарон, модарон ва хоҳарону бародарони мо фоҷиа миллат аст.
Минбаъд новобаста аз мушкилоти сангин мо тавонистем бо кӯшишу талошҳои Асосгузори Сулҳу Ваҳдати миллӣ –Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон сохти конститутсионии давлатро барқарор намоем. Мақомоти тозаинтихобшудаи ҳокимияти давлатӣ пас аз баргузории иҷлосия ба амалӣ кардани қарорҳои он шуруъ намуда, дар ин нияти муҳим ва такдирсози пешгирифтаи худ бо дастгирии мардуми бонангу номуси кишвар ба дастовардҳо ноил гардиданд.
Иродаи қавии мардуми кишвар ва мақомоти роҳбарии мамлакат буд, ки пас аз баргузории иҷлосия ва зимни амалӣ гаштани қарорҳои он дар сарзамини тоҷикон сулҳу амният, назму суботи ҷомеа, сарҷамъии миллат ва ваҳдати миллӣ таъмин гашта, гурезаҳо аз хориҷи кишвар ба хонаҳои худ баргаштанд, барои барқарор намудани фаъолияти соҳаҳои гуногуни ҳаёти ҷомеа, пеш аз ҳама, сохторҳои ҳокимияти давлатӣ, мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ва таъмини шароити мусоид барои рушди минбаъдаи ҷомеа тамоми чораҳо андешида шуданд.
Дар он рӯзҳо, ки мо ба тозагӣ ба истиқлол расида будем ва акнун нахустин пояҳои давлатдории навинамонро мегузоштем, доираҳои муайяни хориҷӣ бо истифода аз ҳолати бесарусомонии сиёсиву идеологиамон мехостанд ҷомеаи моро таҳти таъсири мафкураи бегона қарор дода, ғаразҳои сиёсии худро дар кишвари мо пардапӯшона роҳандозӣ кунанд. Баъзе нерӯҳои аз нигоҳи сиёсӣ бетаҷрибаи дохилӣ низ зери таъсири онҳо эъмори як давлати дорои идеологияи дигарро дастгирӣ намуданд. Аммо ин нерӯҳо воқеиятро ба назар нагирифтанд, ки низоми сиёсиву идеологии дарназардоштаи онҳо на ба шароити Тоҷикистони пасошӯравӣ, на ба анъаноту тафаккур ва мазҳаби мардуми кишвар ва на ба хусусияти равандҳои сиёсиву геополитикӣ ҳеҷ гуна созгорӣ надошт. Яке аз афзалиятҳои асосии низоми дунявии давлатдорӣ дар он аст, ки дунявият ҳамчун ҷаҳонбинӣ, аз як тараф, баробарии мафкураҳои гуногунро дар назди қонун кафолат дода, аз тарафи дигар, имкон намедиҳад, ки як мафкура худро идеологияи давлатӣ эълон намояд ва пайравони мафкураҳои дигарро зери фишор қарор диҳад.
Ба ибораи дигар, дунявият кафили таъмини шароит барои фаъолияти баробари мафкураҳост ва бесабаб нест, ки он аз ҷониби давлатҳои мутамаддини дунё, ки арзишҳои инсониро арзиши олӣ медонанд, эътироф ва пазируфта шудааст.
Имрӯз вақт чун довари бузург нишон дод, ки тарзи давлатдории дунявӣ интихоби дуруст, огоҳона ва ҷиддии ҷомеаи Тоҷикистон ба ҳисоб меравад.
Масъалаи дигаре, ки дар иҷлосия мавриди муҳокима қарор дода шуд, истиқрори ҳарчи зудтари сулҳу субот дар Ватани маҳбубамон ва баргардонидани гурезаҳо ба ҷойи зисти доимиашон буд.
Ҳукумати навтаъсис аз рӯзҳои аввали фаъолияташ барои ҳалли ин масъалаи муҳими иҷтимоиву сиёсӣ тадбирҳои зиёдеро амалӣ намуд ва дар натиҷа тақрибан як миллион нафар гурезаҳо ва муҳоҷирони иҷборӣ ба Ватан ва ҷойи зисти муқимиашон баргардонида шуданд.
Баргардонидани гурезаҳо ва муҳоҷирони иҷборӣ, таъмини онҳо бо маводи ғизоӣ ва ҷойи кор, барқарор намудани манзилҳои харобгашта яке аз ҳассостарин лаҳзаҳои раванди сулҳи тоҷикон ва аз ҷумлаи накӯтарин аъмоле мебошад, ки дар таърихи муосири халқи тоҷик бо чунин натиҷаи нек анҷом ёфт. Дар ин маврид шоир барҳақ гуфтааст:
Беватан нест ғарибе, ки кунад ёди Ватан,
Дар ватанбудаи бе ёди Ватан беватан аст!
Ҳанӯз дар ҷараёни иҷлосия ҳадафҳои асосӣ ва стратегии давлати Тоҷикистон, аз ҷумла арзишҳои пазируфташудаи ҳуқуқ муайян гардиданд. Эъмори давлати демократӣ, ҳуқуқбунёд ва дунявӣ аз ҷумлаи арзишҳои ҳуқуқие ба шумор меравад, ки ҳанўз дар рафти иҷлосия эълон шуда буд.
Иљлосия дар инкишофи ислоҳоти конститутсионии мамлакат саҳифаи нав кушод ва барои таҳия ва қабули Конститутсияи нави Ҷумҳурии Тоҷикистон замина гузошт. Зеро акнун роҳ ба сӯйи сохтмони давлати демократӣ, ягона, ҳуқуқбунёду дунявӣ муайян гардида, барои таъмини пурраи кафолатҳо ва ҳимояи ҳуқуқу озодиҳои инсон шароити мусоид муҳайё гардида буд.
Ҳамин тариқ, дар иҷлосия аз як тараф фароҳам овардани шароит барои асосҳои ҳуқуқии ҳаёти ҷомеа ва давлат, таъмини волоияти қонун, эъмори давлати демократӣ, ҳуқуқбунёд ва дунявӣ, аз тарафи дигар риояи принсипҳо ва талаботи аз ҷониби умум пазируфташудаи ҳуқуқи байналмилалӣ чун ҳадафҳои стратегӣ ва самтҳои муҳими сиёсати дохилӣ ва хориҷии давлати соҳибистиқлоли Тоҷикистон эълон шуданд.
Дар ин иҷлосия давлати Тоҷикистон ба ҷомеаи ҷаҳон эълон намуд, ки ҷонибдори роҳи қонунии инкишофи минбаъдаи ҷомеа, арзишҳои волои ҳуқуқӣ, ба роҳ мондани муносибатҳои тарафайн бо ҳамаи кишварҳои ҷаҳон дар асоси принсипҳои пазируфташудаи ҳуқуқи байналмилалӣ мебошад.
Ин иқдоми нек аз тарафи ҷомеаи ҷаҳон, парламентҳо ва мақомоти дигари давлатҳои ҷаҳон, созмонҳои байналмилалӣ пазируфта шуд. Дар он самтҳои нави сиёсати дохилӣ ва хориҷии давлати соҳибистиқлоли Тоҷикистон мутобиқи талабот ва принсипҳои ҳуқуқи байналмилалӣ эълон гардида, бори дигар собит гардид, ки халқи Тоҷикистон ҷонибдори сулҳ, пойдории тартиботи ҳуқуқӣ ва ҳамкориҳои байналхалқӣ зимни риояи меъёрҳои ҳуқуқи байналмилалӣ мебошад.
Агар ҳамаи дастовардҳои усулиамонро, ки аз Иҷлосияи шонздаҳуми Шӯрои Олӣ сарчашма мегиранд, ҷамъбаст намоем, пас метавон гуфт, ки маҳз ба шарофати ин санаи таърихӣ мо давлату миллатамонро аз вартаи нобудӣ, ки миллати тоҷик пас аз ҳазор сол ба он сарфароз гашта буд, наҷот дода, тамомияти арзии онро ҳамчун давлати ягона ҳифз кардем ва аркони асосии сиёсиву идорӣ ва давлатдории миллии худро эҳё намудем.
Пас аз баргузории ин иҷлосияи таърихии миллати тоҷик бори дигар имкон пайдо намуд, ки дилпурона ва дар шароити сулҳу ваҳдати миллӣ ба эъмори ҷомеаи шаҳрвандӣ шуруъ намояд. Зеро истифодаи оқилонаи ин имконияти таърихӣ, заҳмати содиқона ва софдилона ба хотири ободии Ватани маҳбуби мо вазифаи муқаддаси ҳар як шаҳрванди бонангу номуси Тоҷикистони соҳибистиқлол мебошад. Ин ҳама навовариҳои конститутсионӣ барои пойдору устувор гардидани сулҳу субот ва ваҳдати миллӣ, оғози раванди татбиқи ҳадафҳои стратегии давлат шароити мусоид фароҳам оварданд.
Бо дарназардошти ин ҳама, имрӯз бо тамоми ифтихору итминон метавон гуфт, ки мардуми шарифу меҳанпарвари тоҷик рисолати таърихии худро дар назди Ватан ва таърих бо сарбаландӣ ба ҷо оварданд.
Таҳкими ваҳдати миллӣ, бахусус дар шароити печидагии вазъи геополитикии минтақа ва ҷаҳон, шиддат ёфтани бархӯрди манфиатҳои қудратҳо, осебпазир шудани истиқлолияти давлатҳои миллӣ дар шароити ҷахонишавӣ арзиш ва аҳамияти боз ҳам ҷиддиро ба худ касб мекунад.
Ин раванд моро водор месозад, ки ҳатто як лаҳза ҳам аз масъалаи таҳкими сулҳу ваҳдат, ҳифзи давлату давлатдорӣ ва суботу амнияти кишвар ғофил набошем ва ин масъалаи муҳими умумимиллиро амиқан дарк намоем.
Зеро бо вуҷуди он, ки бисёр масъалаҳои марбут ба давраи гузариш пушти сар шуданд, ҳифзи давлату давлатдорӣ ҳамчун масъалаи аввалиндараҷаи миллӣ ҳамоно боқӣ мемонад.
Аз ин лиҳоз, дар марҳалаи кунунии рушди кишварамон ҳар кадоми мо ва ҳар фарди бонангу номуси миллатро зарур аст, ки манфиатҳои умумимиллӣ, яъне ҳимояи дастовардҳои истиқлолият, ҳамбастагии мардум, ҳифзи арзишҳои миллӣ ва дар маҷмӯъ таъмини рушди устувори Тоҷикистони азизамонро аз манфиатҳои ҳизбиву гуруҳӣ боло гузорем. Дар робита ба ин, аз аҳзоби сиёсиву иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва ҷомеаи шаҳрвандӣ даъват менамоям, ки масъулияти шаҳрвандии хешро дар назди халқу Ватан амиқ эҳсос намуда, дар рушду пешрафти Ватани муқаддасамон ва раванди созандагии он фаъолона саҳм гузоранд. Зеро, сарфи назар аз ақидаҳои гуногунамон ҳамаи мо фарзанди Тоҷикистон ва соҳибватан ҳастем ва вазифадорем, ки ин неъмати худододро гиромӣ дорем ва азизу муқаддас шуморем.
Бо шукронаи соҳибдавлативу соҳибихтиёрӣ ва ба поси хотираи даҳҳо ҳазор қурбониёни ҷанги шаҳрвандии таҳмилӣ ҳеҷ кадоми мо ҳуқуқи маънавӣ надорем, ки он рӯзҳои вазнину даҳшатбори таърихи халқамонро фаромӯш кунем. Баръакс, мо вазифадорем, ки ҳар рӯзи он даврони сангинро ба хотир орем, ҳушёру зирак бошем, то ки гирифтори доми фиреби бадхоҳони миллати соҳибтамаддуни тоҷик ва давлати соҳибистиқлоли тоҷикон нагардем. Мо бояд ин андешаро доим ба фарзандони худ, яъне наслҳои ояндасозамон талқин намоем.
Матлаби Ҷабборзода – мудири кафедраи нақлиёт ва технология
